Niskiej samooceny upatrywać można w przeświadczeniu, że jesteśmy niewartościowi, niezdolni, niekompetentni i beznadziejni. Taki sposób myślenia może prowadzić do niebezpiecznego cyklu, polegającego na tym, że kontynuowanie negatywnych auto-przekonań zaczyna kreować podświadomy wzorzec zachowania, który nasila negatywne przekonania. Możemy wtedy na przykład powiedzieć: „Zobacz…moje zachowanie jest dowodem na to, że jestem bezwartościowy, dlatego mam prawo wierzyć, że właśnie taki jestem; niekompetentny i beznadziejny”. Przekonania nasilają się, a wzorzec myślenia funkcjonuje.
Osoby z niską samooceną często prezentują następujące objawy:
- Starają się robić wszystko idealnie
- Boją się kochać i wierzą, że nie zasługują na miłość
- Obwiniają innych za swoje błędy i pomyłki
- Konsekwentnie wyrażają negatywną opinię na prawie każdy temat
- Lubią „grać” bezpiecznie; boją się podejmować nawet najmniejsze ryzyko
- Są bardzo podejrzliwe nawet wobec rodziny i przyjaciół
- Cedują na innych podejmowanie decyzji
Warto zrozumieć, że w wielu przypadkach, niska samoocena jest stanem wyuczonym. Oznacza to, że negatywne przeświadczenie o własnej wartości było nam wpojone przez kogoś innego lub rozwinęło się poprzez uogólnienie kilku nagatywnych wydarzeń. Nadmierne uogólnienie występuje wtedy, gdy wyodrębnione rezultaty naszych działań próbujemy utożsamić z samooceną w całym życiu. Na przykład, jeżeli mężczyzna zaprasza kobietę na obiad i słyszy „Nie”, wówczas buduje w sobie przeświadczenie, że wszystkie kobiety jemu właśnie odmawiają. Dla mężczyzny z wysoką samooceną słowo „Nie”, będzie oznaczało jedynie, że ta konkretna kobieta nie była jego propozycją zainteresowana.
Często, osoba z autorytetem; rodzic lub opiekun mogą mieć negatywny wpływ na samoocenę dziecka. Dziecko postrzegając swojego opiekuna, buduje w sobie przeświadczenie, że w jakiś sposób go zawiodło.
Dobra wiadomość jest taka, że wyuczone zachowania mogą być zmienione przez przyswojenie nowych, racjonalnych i pozytywnych przeświadczeń.
Niska samoocena wpływa na każdy aspekt życia. Jakie mogą być konsekwencje tego wpływu?
Sposób myślenia o nas samych jest niezwykle istotny i często bezpośrednio połączony z ogólnym stanem zdrowia. Osoby które myślą na swój temat negatywnie często doświadczać mogą następujących konsekwencji:
- Szybkie zniechęcanie się
- Strachliwość i lękliwość
- Konsekwentne znajdowanie się w chaotycznych, a nawet niebezbiecznych związkach
- Duża asekuracyjność
- Uzależnianie się od alkoholu i/lub narkotyków
- Zaburzenia odżywiania
- Zaburzenia układu krążenia i układu odpornościowego
- Problemy ze skórą i włosami
- Długotrwały stres mogący prowadzić do chorób serca
- Wyuzdane zachowania seksualne
- Niezdolność do orgazmu u kobiet i impotencja u mężczyzn
- Nieudane relacje
- Negatywny wpływ na rodzinę i przyjaciół
Powyższe konsekwencje znajdują swoje żródło w wyodrębnionych przez psychologów czterech podstawowych lękach.
- Lęk przed robieniem czegoś, co potwierdzi niską samoocenę
- Lęk przed doświadczeniem po raz kolejny uczucia przygnębienia, desperacji i upokorzenia
- Lęk, że niedoskonałość i niezdolność zostaną rozpoznane przez innych
- Lęk przed stratą tego, co już się ma; i że nigdy już nie odniesie się sukcesu, co doprowadzi znowu do poczucia odrzucenia.